پخش پوشاک محلی
پخش پوشاک محلی( لباس و پوشاک ترکمن ها از گذشته تا حال )
پوشش و لباس ترکمن ها را در وهله اول می توان به دو دسته سنتی و امروزین تقسیم کرد :
پوشش سنتی یا قدیم تا قبل از تلاش های رضا خان در جهت یکدست کردن شکل لباس در ترکمن صحرا و کل ایران استفاده می شد و پوشش جدید که تداول آن به دوره یک دست شدن شکل لباس مربوط بوده و تا حال حاضر تداوم دارد . در جریان اجرای برنامه ی یکدست سازی فرم البسه و کشف حجاب عمال رضا خان به زور روسری زنان را بر می داشتند و به مردان لباس هایی با شکل و فرم بیگانه و غربی می پوشاندند . تحت این فشارها رفته رفته هویت و شکل لباس سنتی رنگ باخت .
پخش پوشاک محلی مترکمن
لباس های زنان ترکمن بسیار متنوع است ، این نوع تنوع علت و فلسفه خاصی دارد که با دوره های سنی آنان مرتبط است همچنین زنان و دختران ترکمن از لباس هایی با زیور آلات گوناگون استفاده می کنند که تنوع جالب توجهی دارد . ذیلاً به بررسی اجمالی پوشش زنان ترکمن در گذشته می پردازیم که به چهار قسمت تقسیم می شود :
الف ) تن پوش
ب ) شلوار
ج ) انواع روسری
د ) کفش
تن پوش یا کونیک ( Koynek ) :پخش پوشاک محلی
زنان ترکمن پیراهن های ابریشمین می پوشیدند که غالباً به رنگ قرمز بود و قیر میز کونیک ( Gyrmyz k ) نام داشت و هر قسمت یقه و سر آستین سوزن دوزی می باشد . پیراهن سه قسمت داشت : ینگ (Yeng ) یا آستین و پهلوی یان ( Yan ) و دامن آشپزی ( Ashyry ) . بر روی پیراهن شال یا کمر بندی بسته می شد و دختران از کمربندی آراسته به دانه های کوچک و زیر منجوق استفاده می کردند که مونجوق قوشان ( Monjuk Gusak ) نامیده می شد . یقه پیراهن را با « گل یقه » ( Gul Yaka ) می آراسته اند . بوقا ( Bukow ) سینه ریز نقره ای درشتی بود که از گردن می اویختند . چابیت ( Cabyt ) : بالا پوشی بود که زنان ترکمن بر روی پیراهن می پوشیدند .
شلوار :
بالاق (Balak) انتهای پاچه شلوار زنانه سوزن
روسری ترکمن و هر آنچه در مورد آن باید بدانید
ایران یکی از کشورهایی است که تنوع قومی و نژادی زیادی دارد. اقوام ترک، لر، کرد، ترکمن و… در ایران حضور دارند و هر یک از آنها لباس فرهنگ و گویش و زبان خاص خود را دارند. یکی از قوم‌هایی که بیشتر در در شمال و شمال شرق ایران حضور دارند ترکمن‌ها هستند. مردم ترکمن در گذشته، مانند سایر قوم‌ها پوشش خاص خود را داشتند اما به مرور زمان پوشش این مردمان تغییراتی کرد. روسری ترکمن یکی از پوشش‌های این اقوام است که با گذشت زمان دچار تغییر شده ولی از بین نرفته و هنوز در بین زنان این قوم در حال استفاده است. سال‌های اخیر و با تغییراتی که این روسری کرده است، استفاده از روسری ترکمن در بین قشر جوان سایر مناطق نیز رایج شده است.با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا در مورد این روسری و انواع و ویژگی‌های آن صحبت کنیم.
ویژگی‌های روسری ترکمن
سایز روسری پخش پوشاک محلی
روسری یا چارقد ترکمن، معمولا یک روسری قواره بزرگ به ابعاد ۱۵۰×۱۵۰ سانتی‌متر است که برای سر کردن، آن را به شکل مثلث در می‌آورند و بر روی سر می‌گذارند. چارقد در لغت به روسری بزرگی گفته می‌شود که برای پوشاندن سر از آن استفاده می‌شود ولی به اندازه‌ی چادر بزرگ نیست. با افزایش درخواست‌های سایز‌های کوچک‌تر این روسری، برخی از مدل های روسری ترکمن در ابعاد کوچک‌تر نیز در بازار موجود هستند.
طرح روسری ترکمن
طرح‌های روسری ترکمن، به صورت طرح‌های پر از گل و شلوغ در حاشیه‌ی روسری هستند. البته این روسری نوع طرح و رنگ‌های مختلفی دارد ولی به طور کل، پر از طرح و نقش است. در قدیم، طرح‌های روی روسری‌های ترکمن توسط زنان ترکمن نقاشی و طراحی می‌شد اما با پیشرفت تکنولوژی امروزه طرح‌های روی روسری‌ها به طور اتومات و ماشینی طراحی و چاپ می‌شود.
ریشه‌ها
در اطراف این روسری‌ها ریشه‌هایی که به آن پورچیک یا پورچینک گفته می‌شود دوخته می‌شود. در مدل‌هایی که این رشته ها با ماشین دوخته شده باشد، رشته‌ها به یکدیگر نزدیک‌تر و بیشتر است و در مدل‌های دستی، رشته‌ها با فاصله بیشتر از یکدیگر دوخته شده‌اند و از جنس کاموا یا ابریشم هستند.
انواع روسری ترکمن
روسری ترکمن جنس‌های مختلفی دارد که بر همین اساس نیز دسته بندی می‌شود. جنس‌های مختلف آن حریر، نخی، ابریشم و پشمی می‌باشد. این تنوع جنس باعث می‌شود که شما بتوانید روسری ترکمن مورد علاقه خود را برای هر فصل و یا مجلسی تهیه کنید.
یاشمق پخش پوشاک محلی
یاشمق یا چاشو یکی از انواع روسری‌های ترکمن است که امروزه تنها برای زینت در زنان ترکمن استفاده می‌شود. یاشمق کاربردی برای پوشیدن ندارد و در بازار مد و لباس آن را نخواهید یافت.
چارقد تاتار
چارقد تاتار نیز یکی از انواع چارقدهای مورد استفاده زنان ترکمن در قدیم بوده است. این روسری نیز اکنون جایگاهی در بازار مد و پوشاک ندارد.
روسری پشمی ترکمن
روسری پشمی ترکمن اولین بار توسط برند Pavlovo Posad روسیه‌ای در سال ۱۳۳۰ وارد ایران شد. این روسری از جنس پشم با ریشه‌هایی از جنس ابریشم و یا کاموایی است. رنگ اصلی این روسری مشکی است و بر روی آن طرح گل‌های زیاد و بزرگی به رنگ قرمز (غالبا رز) کشیده شده است. این رنگ در فرهنگ روسیه به معنای زیبایی است. واردات این روسری از روسیه تا سال ۱۳۹۰ ادامه داشت و هنوز در بازار مد و پوشاک می‌توان انواع آن را دید.
پوشاک ترکمن ها
معمولا از موادی از جمله ابریشم، پوست، کتان و پنبه ساخته می شود. اما جنس پوشش اصیل ترکمن ها از ابریشم بود و نوع زنانه و مردانه نیز تفاوتی چندانی نمی کرد. مسئولیت پرورش کرم های ابریشم و تهیه پیله آن بر عهده زنان ترکمن است و پس از تهیه شدن ابریشم آن را با چرخ دستی تاب می دادند تا نخ به دست آید و با رنگ های طبیعی همچون دانه انار و پوست آن، بویا، نیل و دیگر گیاهان صحرایی به آن جلوه ای خاص می دادند. در واقع می توان پوشاک ترکمن ها را به دو بخش مردان و زنان تقسیم کرد.
لباس مردان ترکمن
- از قسمت هایی مثل تن پوش، شلوار، کلاه و کفش تشکیل می گردید:
تن پوش ها
تن پوش ها همان بالاپوش ها می باشند که ما به آنها را لباس می گوییم. این تن پوش های مردانه در پوشاک سنتی ترکمن چند نوع دارد از جمله دون(don)، قیزیل دون یا قیرمیز دون (Gyzyl/ Gyrmyz don)، قارما دون (Garma don)، چأکمن (Çäkmen)، ایچمک (Içmek).
پالتون یا پالتو
روپوشی برای زمستان که از پارچه های راه راه تشکیل می شود و به صورت دامنی بلند با آستین های صاف دوخته می گردد و سوراخی نیز در سر آستین هایش دارد. بخش جلوی این پوشاک به صورتی است که از هم باز شده و بدون دکمه است و جهت ثابت نگه داشتن آن و پوشاندن روی سینه از کمربندی چرمی استفاده می گردد.
قبا
قبا هم روپوشی است که آن هم از پارچه های راه راه و گاهی ساده تهیه می گردد. بدون یقه برگردان می باشد و آستین های راسته و هچنین بدون زیر بغلی دارد. این پوشش نیز دارای دامنی می باشد که دو سوی آن دارای یک چاک به چشم می خورد. دو طرف این لباس و از ناحیه کمر به نحوی یکنواخت گشادتر می گردد.
چاتال به لباسی سبک می گویند که از لباس های خانگی کوتاه تر بوده و در زمان یورش به دشمن، آن را بر تن می کنند.
پخش پوشاک محلی یاپینجا
پاپینجا نیز پوششی بدون آستین است و جنس آن از نمد است. چوپان ها در زمستان آن را بر دوش خود می‌اندازند و از آن درتابستان به عنوان سایه بان استفاده می کنند.
شلوار
شلوارهای سنتی در پوشاک مردان ترکمن در دو نوع است: بالاق یا تنبان که یک تنبان گشاد از رشته های پنبه است و جولبار یا شلوار که اغلب مردان کهنسال از آن ها درروزهای جشن استفاده می کنند.
پخش پوشاک محلی کلاه ها
کلاه در نزد ترکمن ها اهمیت خاصی دارد و در این نوع پوشش سنتی شامل چندین نوع می شود که از آنها می توان تلپک (Telpek)، دوومه تلپک (Düwme T)، بوخار تلپک (Buhar T)، شیپیرما تلپک (Shypyrma T) ، بوروک (Börük)
پاپوش
ترکمن ها پاپوش ها یا کفش های ویژه ای دارند از جمله چکمه(Çekme) که اصلی ترین پاپوش مردان ترکمن است، چاریق(Çaryk) که کفشی نرم است، دولاق(Dolak) که پارچه ای دستباف، ضخیم و پشمی است، چپک (Çepek) یا یلکن (Ýelken)که پاپوشی تابستانی و از پوست شتر است.
